اگر در دنیای تحقیق و مقاله‌نویسی و چاپ مقالات کمی تازه‌کار باشید دقیقا نمی‌دانید که بعضی از اصطلاحاتی که برای مقالات مختلف استفاده می‌شود به چه معنا هستند.

یکی از دسته‌بندی‌هایی که برای مقالات در نظر گرفته می‌شود، دسته‌بندی مقالات علمی پژوهشی است. این مقالات به چه معنا هستند و چه جایگاهی در دنیای مقاله‌نویسی علمی دارند؟ همان‌طور که از نام مقالات علمی پژوهشی برمی‌آید، مقالاتی هستند که در آنها پژوهشی صورت می‌گیرد و محتوایی اصیل و جدید به دنیای علم ارائه می‌شود. اگر دوست دارید که درباره ریزه‌کاری‌هایی این دسته از مقالات بیشتر بدانید با ما همراه باشید.

مقاله علمی پژوهشی چیست؟

مقالات علمی پژوهشی در دسته طبقه‌بندی مقالات داخلی قرار می‌گیرند. در گروه‌بندی مقالات داخلی، علاوه بر مقالات علمی پژوهشی، دو گروه مقاله دیگر هم داریم که به این ترتیب هستند: مقالات علمی ترویجی و مقالات علمی تخصصی.

مقالات علمی پژوهشی به مقالاتی گفته می‌شود که موضوعی نو و تازه را مطرح می‌کنند یا با دیدگاهی تازه به سراغ موضوعات قدیمی می‌روند و پژوهشی اصیل و تازه درباره آنها ارائه می‌دهند. در واقع، چیزی که درباره این مقالات بسیار مهم است، تجزیه و تحلیل داده‌هایی است که فرضیه و ایده‌های مطروحه در تحقیق را حمایت می‌کند.

شاید برایتان این سوال پیش آمده باشد که اگر به چنین مقالاتی، علمی پژوهشی گفته می‌شود پس چرا فقط آنها را در دسته‌بندی داخلی داریم؟ واقعیت این است که مقالات علمی پژوهشی در سطح بین‌المللی هم نگارش و منتشر می‌شوند و مثلا شما می‌توانید مقاله‌ای به این صورت بنویسید و با ترجمه مقاله آن را به یکی از مجلات مهم دنیا ارسال کنید اما در دسته‌بندی‌هایی که در ایران در نظر می‌گیریم، مقالاتی با این مختصات که به زبان فارسی نوشته می‌شوند و در مجلات داخلی به چاپ می‌رسند اصطلاحا علمی پژوهشی خوانده می‌شوند و در دسته‌بندی مقالات داخلی قرار می‌گیرند.

حال اگر این مقالات پژوهش‌شده را به ژورنال‌های خارجی ارسال کنید، دسته‌بندی دیگری موسوم به isiبا ضریب تاثیر، isi بدون ضریب تاثیر و… به آن داده می‌شود. پس در اینجا صحبت از مقالات پژوهشی است که در ژورنال‌های داخلی به چاپ می‌رسند و به آنها مقالات علمی پژوهشی گفته می‌شود. لازم بود تا اینها را بدانید و از هر گونه گیج شدن و سوتفاهم در دسته‌بندی‌ها دور شوید. اگر آماده‌اید بهتر است به شرح دقیق‌تر ویژگی‌های مقالات علمی پژوهشی بپردازیم.

ویژگی‌های مقالات علمی پژوهشی

همان‌طور که در قسمت قبل هم به طور مختصر اشاره شد، مقالات علمی پژوهشی حاوی ایده‌ای نو و تازه هستند. یعنی به بررسی و مرور موضوعات و مقالات قبلی در یک حیطه نمی‌پردازند.

اگر بنا باشد مقاله‌ای با مختصات مقالات علمی پژوهشی نوشته شود باید نویسنده محقق به سراغ به دست آوردن داده‌هایی برود که تحقیقات و پژوهش‌هایش را روی آن اعمال می‌کند. یعنی داده‌هایی خام که مورد آزمایش قرار می‌گیرند و تحلیل نویسنده از آن ارائه می‌شود. علمی پژوهشی‌ها از راه‌کار و راه‌حل‌های تازه‌ای می‌گویند که قبلا به هیچ عنوان مطرح نشده بوده است. بخش‌های مختلف این دست از مقالات به شرح زیر خواهد بود:

عنوان و طرح تیتر موضوع؛
اسامی نویسندگان؛
چکیده؛
کلمات کلیدی؛
مقدمه؛
مرور ادبیات؛
روش تحقیق؛
نتیجه‌گیری نهایی؛
منابع.
برای چاپ مقالات علمی پژوهشی باید هر یک از بخش‌هایی را که معرفی شد به دقت بشناسید و در اثر خود به نگارش درآورید.

مراحل نگارش مقاله علمی پژوهشی

اگر ساختار مقاله‌ای علمی پژوهشی را به خوبی ندانید قطعا در نگارش صحیح آن عاجز خواهید بود. کاری که باید پیش از هر چیز صورت بدهید، این است که بدانید این مقالات شامل چه بخش‌هایی می‌شوند و چطور باید آنها را نگارش کرد.

اجازه بدهید که بخش‌های مختلف یک مقاله علمی پژوهشی را برایتان بازگو کنیم:

عنوان و طرح تیتر موضوع

بدیهی است که هر مقاله‌ای نیاز به عنوان یا همان تیتر دارد. عنوان باید شاخصه‌هایی داشته باشد. مثلا با تعدادی مشخص از کلمات به مخاطب بگوید که قرار است درباره چه چیزی بخواند و چه دستاوردی را معرفی کند.

اگر نتوانید با حداقل کلمات و با زبانی گویا به طرح موضوعتان بپردازید و آن را معرفی کنید قطعا تعداد مخاطبانی که با شما همراه خواهند بود اندک خواهد شد. ضمن اینکه اگر ادعاهایی در این بخش داشته باشید که در بدنه و بخش‌های بعدی هم‌سو و هم‌راستا با محتوای مطرح‌شده در عنوان نباشد، از سوی مجلات پذیرفته نمی‌شوید و حرفه‌ای نبودن خود را به رخ خواهید کشید.

اسامی نویسندگان

بدیهی است که مقاله‌ای علمی پژوهشی مانند هر مقاله دیگری نیاز به معرفی نویسنده یا نویسندگان آن دارد. نام نویسندگان در کنار مرکز و دانشگاهی که در آن مشغول به فعالیتند و راه تماسشان از طریق ایمیل هم در بخش اسامی آورده می‌شود.

چکیده

چکیده هم از بخش‌های مهم و دیگر مقاله علمی پژوهشی است. این بخش باید شرحی از کل تحقیق باشد. یعنی در حد ۱۰۰ تا ۴۰۰ کلمه و در چند سطر مشخص کند که تحقیق پیش رو از چه جامعه و نمونه‌ای برای انجام پژوهش خودش بهره گرفته است.

روش و شکل اجرای پژوهش هم باید در بخش چکیده بیاید. شرح کلی و نتایج مقاله هم باید در بخش چکیده گنجانده شود. اگر به درستی از عهده نگارش این بخش از مقالات علمی پژوهشی برنیایید، خوانندگانی که به سراغ خواندن مقاله‌تان رفته‌اند از ادامه دادن پشیمان می‌شوند و امکان دارد که تا انتها با شما همراه نشوند.

کلمات کلیدی

کلمات کلیدی، کلید ارتباط میان مخاطب و مقاله شما هستند. باید با تعدادی محدود کلمه مشخص کنید که قرار است پایه‌های مقاله‌تان را در چه حیطه‌ای کار بگذارید. با وجود این کلمات کلیدی است که در دسته‌بندی‌های مختلف به شکلی تخصصی، مقاله‌تان شرکت می‌کند و کاربران و مخاطبان هم می‌توانند با جست‌وجوی کلمات مرتبط با مقاله‌تان به سمت آن راهنمایی شوند.

مقدمه

مقدمه هم بخش دیگری از مقاله است که باید عنوان را شرح بدهد و به مخاطب بگوید که هدف از انجام پژوهش پیش رویش دقیقا چه بوده است. ضمن اینکه درباره مسیر آتی مقاله هم توضیحاتی می‌دهد و به مخاطب می‌گوید که قرار است در بخش‌های بعدی شاهد چه چیزی باشد.

مرور ادبیات

در بخش مرور ادبیات هم که از نامش مشخص است، باید به مرور کردن پرداخت. اما مرور چه چیزی؟ درباره هر مطلب و حیطه علمی که در مقاله خود صحبت کرده باشید، نیاز است تا پیشینه‌ای از فعالیت‌ها و پژوهش‌های قبلی صورت‌گرفته درباره آن را هم مطرح کنید.

در واقع با مرور آثار قبلی در حوزه کاری‌تان است که می‌توانید چراغی در ذهن مخاطب روشن کنید و به او بگویید که کارهای گذشته دارای چه نقاط قوت و ضعفی بوده‌اند و شما چطور توانسته‌اید در جهت تکمیل موضوع مورد پژوهشتان گامی مثبت بردارید.

روش تحقیق

باید در بخش روش تحقیق بگویید که از چه روشی برای تعیین جامعه مورد نظر پژوهش خود استفاده کرده‌اید، انتخاب نمونه‌ها و روش نمونه‌گیری چه بوده است و عناصری مانند روایی و پایایی به چه سبک و شکلی در پژوهشتان در نظر گرفته شده‌اند.

نتایج پژوهش

نتایج پژوهش هم نشان‌گر این هستند که آیا فرضیاتی که در آغاز تحقیق مطرح شده بود به خوبی توجیه می‌شوند یا خیر. در بخش نتایج باید پیشنهادی برای ادامه مسیر تحقیقات به محققان دیگر هم داده شود.

منابع

منابع هم که در هر کار حرفه‌ای و تخصصی باید به دقت لحاظ شود. استفاده از منابع درجه یک و آوردن آنها به شکل و سیاقی که مجلات و ژورنال‌های علمی از محققان می‌خواهند (نوع رفرنس دهی) هم بخشی ضروری در تحقیق است.

نکته مهم

همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شد، در نظر گرفتن شاخه علمی پژوهشی در حقیقت، نوعی دسته‌بندی است که در ایران استفاده می‌شود و اگر مقالات علمی پژوهشی را در دسته مقالات داخلی قرار می‌دهیم به هیچ‌وجه به این معنا نیست که امکان ترجمه آنها و ارسالشان به ژورنال‌های خارجی وجود ندارد. برخی از مجلات علمی پژوهشی در پایگاه علمی isi هم نمایه می‌شوند و دارای ضریب تاثیر یا ایمپکت فکتور (impact factor) هستند.

ویرایش مقاله علمی پژوهشی

ویرایش مقاله از نکات ضروری قبل از ارسال مقاله برای مجلات علمی داخلی است. باید بتوانید با شناختی درست از اصولی که برای نگارش از شما خواسته می‌شود، رضایت داوران برای پذیرش مقاله خود را جلب کنید. از اینها گذشته، امکان اینکه مقاله‌تان را ترجمه کنید و به ژورنال‌های بین‌المللی بسپارید هم وجود دارد. اما باید حتما به زبان انگلیسی به خوبی مسلط باشید تا بتوانید مقاله را به درستی به زبانی دیگر دربیاورید.

اگر زبان انگلیسی را در حد بومی می‌دانید که عالی است. اما اگر نمی‌دانید هم چندان جای نگرانی وجود ندارد چون مراکز ترجمه آنلاین و حضوری مختلفی وجود دارد که با بهره‌گیری از کارشناسان و مترجمان خبره و در بعضی موارد نیتیو به شما کمک می‌کنند تا مقاله‌‌تان را به بهترین شکل ممکن ترجمه و ویراستاری نیتیو نمایید.

رایت می از این مجموعه‌هاست که با دیدی تخصصی به ویرایش مقالات می‌پردازد. یکی از نکاتی که باید در هنگام انتخاب مجموعه ویرایش و ترجمه مقالاتتان در نظر داشته باشید، سپردن کارتان به مجموعه‌ای است که مترجمانی دارد که در زمینه فنی و تخصصی‌تان اطلاعات دارند. در این صورت است که امکان نگارش و ترجمه به زبانی دیگر به درستی ممکن خواهد بود.

سفارش چاپ مقاله علمی پژوهشی

سفارش چاپ مقاله علمی پژوهشی به چه معناست؟ یعنی اینکه با مراجعه به مرکز و مجموعه‌ای که اطلاعات خوبی از مجلات مختلف تخصصی در حیطه‌های مختلف دارد از آنها می‌خواهید که برای ارسال مقاله به شما کمک کنند. روند پیگیری کار چاپ مقاله علمی پژوهشی و هر مقاله دیگری با وجود مشاورانی که از چشم‌انداز یا اصطلاحا اسکوپ ژورنال‌ها اطلاع دارند، ساده‌تر و سریع‌تر پیش خواهد رفت.

اما آیا چیزی با عنوان چاپ مقالات علمی پژوهشی به طور تضمینی وجود دارد؟‌ یعنی می‌توان به ادعاهایی که مطرح می‌شود و به محققان اطمینان می‌دهد که مقالاتشان در مجله‌ای حتما به چاپ خواهد رسید، درست و قابل‌اعتماد است؟‌ پاسخ چندان دقیقی نمی‌توان به این پرسش داد. چون ممکن است که چنین ادعاهایی در بعضی از موسسات حقیقی باشد و گاهی هم پای سودجویانی به میان باشد که صرفا با هدف کسب درآمد به محققان و به ویژه دانشجویان مقاطع مختلف تحصیلی وعده یاری و تضمین چاپ آثارشان در مجلات گوناگون را می‌دهند.

موسساتی هستند که ادعا می‌کنند اکسپت فوری مقالات علمی پژوهشی را برایتان می‌گیرند. همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شد، امکان دارد که چنین چیزی درست باشد. به این خاطر که آشنایی با فرایند پذیرش مقالات در مجلات و همچنین شناخت دقیقی که به واسطه تجربه در این موسسات نسبت به چشم‌اندازها و سلایق مجلات مختلف داخلی وجود دارد، باعث می‌شود که احتمال کمک‌رسانی‌شان برای تسریع فرایند چاپ و پذیرش مقالات علمی پژوهشی در مجلات بالا رود. مثلا می‌دانند که مجلات علمی پژوهشی با داوری سریع کدامند. از این روست که شاید بتوان روی موسساتی که می‌خواهند با دریافت هزینه از شما به عنوان محقق به سریع‌تر شدن فرایند اخذ پذیرش مقاله علمی پژوهشی داخلی کمک کنند تا حدی حساب کرد. البته باز هم نمی‌توان گفت که موسسه‌ای وجود دارد که می‌تواند چاپ مقاله علمی پژوهشی در کمترین زمان را برایتان ممکن کند. اگر چنین چیزی واقعیت داشته باشد، احتمالا دست‌هایی در پشت پرده وجود دارند که فعالیت‌های غیرقانونی انجام می‌دهند.

اخذ پذیرش مجله علمی پژوهشی داخلی

یادتان باشد که مجلات داخلی از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از همکاری با موسسات دانشگاهی و پژوهشی منع شده‌اند و اجازه ندارند تا همکاری‌هایی صورت بدهند که شائبه زد و بندها برای چاپ و نشر مقالات را به وجود می‌آورد. بنابراین اگر به دنبال این هستید که مقاله‌تان در مجله‌ای داخلی و معتبر به چاپ برسد باید تمام تلاشتان را به کار بگیرید تا مقاله‌ای باکیفت و متناسب با چشم‌انداز و مختصات مجله موردنظرتان بنویسید.

در این صورت است که کار باکیفیت‌تان می‌تواند راه خود را به سوی نشر در مجله باز کند. چاپ تضمینی مقالات علمی پژوهشی در گروی بالا بودن کیفیت اثر و تطبیق آن با نیازها و مختصات مجلاتی است که مقاله به آنها ارسال می‌شود.

هزینه مجلات علمی پژوهشی

برای چاپ مجلات علمی پژوهشی باید هزینه‌ای به مراتب کمتر از هزینه‌های لازم برای چاپ مقالات در ژورنال‌های بین‌المللی بپردازید. معمولا هزینه مجلات علمی پژوهشی از حوالی ۸۰۰ هزار تومان شروع می‌شود. هزینه‌ای که برای چاپ بعد از پذیرش مقالات علمی پژوهشی دریافت می‌شود تا دو میلیون تومان هم می‌رسد.

یادتان باشد که مجلات علمی پژوهشی هم از ارزش و اعتبار زیادی برخوردار هستند اما با توجه به اینکه بیشتر محققان و اساتید میل به چاپ آثار خود در نشریات بین‌المللی دارند، گاهی این شائبه به وجود می‌آید که ارزش مقالات علمی پژوهشی پایین‌تر است. چنین تصوری چندان درست نیست. چون همان‌طور که پیش‌تر هم عنوان شد، برخی از مجلات مختص مقالات علمی پژوهشی داخلی در فهرست مجلات بین‌المللی قرار دارند. ضمن اینکه برای پذیرش در آنها نیاز به پرداخت چندین میلیون تومان (بیش از شش میلیون) نیست.

مدت زمان پذیرش مقاله علمی پژوهشی

مجلات مختلفی که برای پذیرش مقالات خود انتخاب می‌کنید در وبسایتشان درباره روند پذیرش و مدت زمانی که طول می‌کشد تا کارتان قبول شود و از نظر داوری به نتیجه‌گیری برسد به شما اطلاعاتی می‌دهند. پس بهتر است قبل از اینکه اقدامی برای ارسال مقاله داشته باشید، حتما از روند کار و مدت زمان پذیرش باخبر شوید.

اگر چنین چیزی اعلام نشده باشد، بهتر است با دادن پیامی در قالب ایمیل با مسئولین ارتباط برقرار کنید و از آنها مدت زمان لازم برای پذیرش را بپرسید. گاهی‌اوقات برای دریافت نمره در دفاع پایان‌نامه و مواقع دیگر نیاز دارید که سریع‌تر از وضعیت مقاله‌تان باخبر شوید.

تفاوت مقاله علمی پژوهشی با علمی تخصصی

مقالات علمی تخصصی معمولا مجلاتی هستند که در دسته مقالات مورد قبول وزارت علوم قرار ندارند و بیشتر از سوی موسسات، ادارات و نهادهای مختلف به چاپ می‌رسند و به عبارت دیگر امتیاز دانشگاهی برایتان به همراه نمی‌آورند.

تفاوت مقاله علمی پژوهشی با کنفرانسی

مقالات کنفرانسی برای انتشار و ارائه در کنفرانس‌های علمی استفاده می‌شوند. معمولا مقالاتی که در کنفرانس‌ها ارائه می‌شوند بدون دریافت هزینه پذیرش می‌گردند و ضمنا ارزش علمی کمتری هم نسبت به مقالات علمی پژوهشی دارند که در مجلات به چاپ می‌رسند. اگر بخواهید از نظر اعتبار این دو نوع مقاله را با هم مقایسه کنید باید بدانید که مقالات علمی پژوهشی بسیار معتبرترند.

تفاوت مقاله علمی پژوهشی با علمی ترویجی

مقالات علمی پژوهشی برای این هستند که کار و دستاوردی تازه در جهان تحقیقات را ارائه دهند. اما مقالات علمی ترویجی همان‌طور که از نامشان هم پیداست، برای این نوشته می‌شوند تا نتایج و مطالعات مقالاتی را که وجود دارد به طوری دقیق جمع‌آوری کنند و به ترویج موضوعی مشخص در میان اقشار مختلف بپردازند. مثلا برای آگاهی‌رسانی درباره موضوعی خاص برای دانشجویان یک رشته به خصوص نوشته می‌شوند. ارزش مقالات علمی پژوهشی بسیار زیادتر و البته زحمت نگارش‌شان هم بیشتر است.

لیست مجلات علمی پژوهشی وزارت علوم

برای اینکه مقالات علمی پژوهشی‌تان از اعتبار کافی برخوردار باشد باید از نظر وزارت علوم مورد تایید قرار گیرد. به همین خاطر قبل از انتخاب مجله و ارسال مقالات خود باید با لیست مجلات معتبر آشنا شوید. در پیوند زیر می‌توانید این لیست را مشاهده کنید:

لیست مجلات علمی پژوهشی وزارت علوم

البته در لینک فوق، لیست سایر انواع مجلات مورد تایید وزارت علوم هم قرار گرفته است. در این فهرست می‌توانید شاهد مجلات علمی معتبر برای رشته‌های مختلف باشید. مثلا اگر به دنبال مجلات علمی پژوهشی روانشناسی خانواده یا به طور کلی لیست مجلات علمی پژوهشی روانشناسی هستید هم باید قبل از انتخاب به سراغ فهرست وزارت علوم بروید تا از اعتبار و مورد تایید بودن آن مطمئن شوید.

برای آگاهی از لیست مجلات علمی پژوهشی دانشگاه آزاد هم می‌توانید به پیوند زیر مراجعه کنید:

فهرست نشریات معتبر دانشگاه آزاد اسلامی

در آخر

نگارش مقالات علمی پژوهشی به مهارت و دانش نیاز دارد و می‌تواند برایتان ارزش و اعتبار زیادی در دنیای تخصصی رشته‌تان به همراه داشته باشد. شناخت ساختار این دست از مقالات و روندهای پذیرش آن قطعا برای موفقیت‌تان ضروری است. اگر دوست داشته باشید که مقالاتتان را به ژورنال‌های خارجی ارسال کنید و به دنبال مترجمان خبره می‌گردید، یادتان باشد که به مراکزی مراجعه کنید که تجربه و سابقه خوبی در این زمینه دارند.