فارسی
انگلیسی
Impact Factor (ایمپکت فاکتور) چیست؟
Eugene Garfield بنیان‌گذار موسسه اطلاعات علمی (ISI)، بیش از نیم‌قرن پیش و در سال ۱۹۶۰، شاخص ایمپکت فکتور (Impact Factor) را بنا نهاد. از آن سال به بعد این شاخص برای تمام مجلاتی که در لیست مجلات تامسون رویترز هستند محاسبه می‌شود. این شاخص معیار مهمی برای اعتبار یک مجله درزمینه‌ی پژوهشی خاص، با دیگر مجلات در همان زمینه‌ی پژوهشی است. Impact Factor مهم‌ترین شاخص مطرح درزمینه‌ی سنجش علمی است.
ضریب تأثیر یا Impact Factor درواقع میزان تأثیری است که یک مقاله بر مقالات بعدی می‌گذارد. Impact Factor که به‌اختصار به آن IF می‌گویند شاخصی کمّی است که میزان ارجاع (رفرنس دهی) به مقالات یک ژورنال را نشان می‌دهد. ایمپکت فکتور نشان می‌دهد که به یک مقاله منتشرشده، چند بار رجوع شده است؛ و برآورد نسبت میزان عددی استنادها به تعداد مقالات چاپ‌شده در یک سال در یک ژورنال به‌خصوص را در نظر می‌گیرد. ایمپکت فکتور هنگامی‌که چندین ژورنال در زمینه‌های مشابه در اختیاردارید می‌توان فرایند مقایسه‌ی ارزش و اعتبار آن‌ها را ساده سازد و ارزیابی قابل قبولی را از هر ژورنال ارائه می‌دهد. این شاخص مختص مجلاتی (ژورنال‌هایی) است که مقالات معتبر علمی را در زمینه‌های گوناگون انتشار می‌دهند. لازم به ذکر است که عدد شاخص Impact Factor برای یک نشریه پزشکی، فقط قابل‌مقایسه با همان زمینه علمی است و نمی‌توان IF مجله پزشکی را با IF مجله فنی و مهندسی مقایسه کرد.
روش محاسبه‌ی Impact Factor (ایمپکت فکتور)
هرساله مجلاتی که تحت پوشش نمایه‌ی ISI در Web of Science=WOB قرارگرفته‌اند بررسی می‌شوند و توسط موسسه تامسون رویترز ISI، مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. شاخص Impact Factor یا ضریب تاثیر مجلات و نشریات را هرسال از طریق گزارش‌ها ارجاع مجلات به دست آورده و به اطلاع عموم می‌رسانند. برای مقالات و مجلات تازه انتشاریافته ضریب تأثیر یک نشریه، معمولاً با یک‌فاصله زمانی دوساله منتشر می‌شود و زودتر از این زمان اعتبارسنجی نخواهد شد. هر ساله در بانک اطلاعاتی Web of Science و از طریق موسسه ISI بیش از ۱۱۰۰۰ ژورنال منتشر می‌شود و مورد ارزیابی قرار می‌گیرد؛ به‌این‌ترتیب شاخصImpact Factor فقط و فقط برای ژورنال‌های ISI محاسبه می‌شوند. این شاخص تعداد ارجاعات به مجله در دو سال گذشته و سال جاری را به‌طور متوسط در نظر می‌گیرد به این صورت که اگر نشریه‌ای در دو سال گذشته تعداد ارجاعات زیادی داشته باشد ولی در سال جاری از تعداد ارجاعات به مجله کم شده باشد این امر بر شاخص Impact Factor تأثیر می‌گذارد.
شاخص Impact Factor برای یک ژورنال و در یک سال مشخص، از تقسیم تعداد مقالات ارجاع‌کننده، به مقالات منتشرشده آن ژورنال در دو سال قبل از آن، بر تمامی مقاله‌های منتشرشده‌ای است که در آن ژورنال و در همان دوره‌ی زمانی دوساله به دست می‌آید.
اعتبار سنجی مقالات ISI از طریق شاخص Impact Factor
شاخص Impact factor (ایمپکت فاکتور) برای یک مقاله و یا یک نویسنده تعیین نمی‌شود بلکه کل ارجاعات به یک نشریه را در محاسبات اعمال می‌کند. بااین‌وجود دانش‌جویان و محققین در مقاطع دکترا یا کارشناسی‌ارشد، همواره تلاش می‌کنند تا با بالا بردن کیفیت مقالات و تحقیق گسترده، مقاله خود را در یک مجله با شاخص ایمپکت‌فکتور بالا چاپ کنند. این امر بر اعتبار نویسنده‌ی مقاله می‌افزاید. برای دسترسی به میزان Impact factor) IF) یک ژورنال کافی است به سایت همان مجله علمی مراجعه کنید.
ضریب تأثیر یا Impact Factor می‌تواند معیاری برای تخمین ارزش مقالات یک مجله باشد ولی برای تخمین ارزش تک‌تک مقالات معیار خوبی نیست ممکن است تعداد ارجاعات به یک مجله زیاد باشد و این بدان معنا نیست که تمام مقالات مورداستفاده قرارگرفته‌اند. درواقع چند مقاله بسیار قوی می‌تواند تعداد ارجاعات به مجله را بالا ببرد. به‌طور مثال در سال ۲۰۰۴، بیش از ۹۰ درصد IF ژورنال بسیار معتبر Nature به حدود یک‌چهارم مقالات منتشرشده در این نشریه بازمی‌گشت و بقیه مقالات ارجاعی نداشتند.
چگونه از ایمپکت فکتور یک ژورنال آگاه شویم – روش جستجوی Impact Factor
برای جلوگیری از انتشار شاخص اشتباه یا ایمپکت فاکتورهای دست‌کاری شده، بهتر است از سایت‌های معتبر استفاده کنید. چندین سایت معتبر در این زمینه وجود دارند که برای اگاهی از اعتبارسنجی مقالات آن ژورنال می‌توانید از این سایت‌ها استفاده کنید. برخی از سایت‌هایی که می‌توانید با استفاده از آن‌ها از Impact Factor ژورنال‌های مختلف آگاهی پیدا کنید عبارتند از:
سایت‌های مذکور برخی از بهترین منابع برای به‌دست آوردن اطلاعات تخصصی در مورد مجلات هستند و علاوه‌بر اعلام مقدار شاخص ضریب تاثیر، قادرند اطلاعات تکمیلی نظیر کشوری که مجله در آن چاپ‌شده، نام اختصاری مجله، تیراژ شماره‌های چاپ‌شده مجله در سال، زمینه پژوهشی مجله و بسیاری از اطلاعات دیگر را در اختیار دانش‌پژوهان قرار دهند. البته تمامی قسمت‌های این سایت‌ها رایگان نیست و برخی از آن‌ها معمولاً حق عضویتی یک‌ساله را تعیین می‌کنند.
مزایا و معایب شاخص Impact Factor
هرچند که شاخص Impact Factor می‌تواند به‌عنوان معیاری برای سنجش کیفیت مجلات شناخته شود ولی بهتر است بدانید که به دلیل وجود برخی از محدودیت‌ها نمی‌تواند به‌تنهایی برای سنجش کیفیت ژورنال‌های علمی و ارزش‌یابی مناسب نیست و برای این منظور بهتر است مؤلفه‌های گوناگونی را در نظر گرفت. ولی این شاخص تا حدود زیادی برای دانش‌پژوهانی که به دنبال مقالات ISI هستند می‌تواند مؤلفه خوبی باشد. با تمام این کاستی‌ها، چاپ مقالات ISI که دارای ایمپکت فکتورهای مختلفی هستند، یکی از دشوارترین امور تحقیقاتی است که هر دانش‌پژوهی به دنبال آن است و انتشار مقاله علمی معتبر در ژورنال‌هایی حتی با ایمپکت‌فکتور پایین، یک موفقیت علمی و تحقیقاتی محسوب خواهد شد.
مرجع: www.tarjomano.com/impact-factor-ایمپکت-فکتور-چیست؟/